Połączenie Starachowickiej Kolei Wąskotorowej z Muzeum Przyrody i Techniki

Opublikowano przez

W ramach starachowickiego Budżetu Obywatelskiego zostaÅ‚a zgÅ‚oszona inicjatywa: KolejkÄ… wÄ…skotorowÄ… z Wielkiego Pieca do Iłży – koncepcja i studium wykonalnoÅ›ci.
W edycji Budżetu Obywatelskiego na 2022 rok, zmieniono formułę projektów. Postanowiono, że miasto będzie jednym okręgiem i wszyscy mieszkańcy będą mogli głosować na zadanie ogólnomiejskie. Oczywiście są projekty dedykowane poszczególnym osiedlom, ale jest też kilka zadań wyłamujących się z tego schematu. Pan Michał Walendzik, Przewodniczący Rady Miejskiej w Starachowicach, zgłosił zadanie dotyczące przedłużenia linii Starachowickiej Kolei Wąskotorowej do zakładu wielkopiecowego, na terenie którego znajduje się Muzeum Przyrody i Techniki. Zadanie dotyczy wykonania projektu koncepcyjnego i studium wykonalności, o szacunkowej wartości 400 tys. złotych.

Poniżej opis pochodzący ze zgłoszenia projektu.

W środowisku miłośników starachowickiej wąskotorówki temat znany jest od 2006 roku. Wraz z pracownikami starachowickiego Starostwa Powiatowego (podmiotu nadzorującego zarówno kolej wąskotorową jak i muzeum) analizowano wtedy wstępne możliwości połączenia. Wówczas rozrysowano możliwe warianty.

W lokalnej prasie, w 2007 roku byÅ‚ nawet artykuÅ‚ o poÅ‚Ä…czeniu, które mogÅ‚oby być zrealizowane w 2009 roku…

Lata mijają, Dalekosiężne plany połączenia z Wielkim Piecem wydawały się marzeniem wobec braku środków finansowych na spięcie odcinka iłżeckiego ze starachowickim.

Tymczasem w związku z budową w nowym przebiegu odcinka linii pomiędzy Pastwiskami a Błazinami, w ramach realizacji obwodnicy Iłży (link 1, link 2) w ciągu drogi krajowej nr 9 (realizowaną wobec pierwotnych planów z kilkuletnim opóźnieniem) Starostwo odzyska materiał z likwidowanego odcinka z przeznaczeniem na wykorzystanie do odbudowy torowiska między Marculami a Lubienią (dawnej stacji zlokalizowanej w rejonie stacji paliw w Zębcu, na granicy województwa Świętokrzyskiego i Mazowieckiego). Aktualnie (wrzesień 2021r.), trwa postępowanie przetargowe mające na celu wyłonić wykonawcę prac budowlanych. Po realizacji ww. odbudowy pozostałoby do odbudowania ok. 3,1 km rozkradzionego na przełomie XX i XXI w. torowiska zlokalizowanego w lesie, już w Województwie Świętokrzyskim. Mamy nadzieję, że w perspektywie kilku najbliższych lat, wykorzystując możliwości dofinansowania, to marzenie się ziści.

MajÄ…c taki stan na uwadze należy powrócić do pomysÅ‚u uatrakcyjnienia przebiegu trasy Starachowickiej Kolei WÄ…skotorowej, wydÅ‚użajÄ…c go do istniejÄ…cego na terenie Muzeum Przyrody i Techniki ukÅ‚adu torowego, również o rozstawie 750 mm. Kolejnym pomysÅ‚em byÅ‚oby wydÅ‚użanie toru w samej Iłży – jak najbliżej starówki i iłżeckiego zamku.

W przeciwieństwie do odbudowy rozkradzionego odcinka w Puszczy Iłżeckiej, realizacja nowego toru w obszarze miejskim wymaga przygotowania projektowego oraz analiz przestrzenno-formalnych. Dopiero wówczas można byłoby wykonać projekt budowlany i szykować finanse na realizację zadania.

Dlatego pomysł zgłoszony i poddany mieszkańcom pod głosowanie jest tak naprawdę pierwszym sformalizowanym działaniem w tym zakresie. Mimo, że konkurencja projektów obywatelskich jest duża, liczymy, że spora grupa wzniesie się ponad podziały i dostrzeże potencjał projektu.

Pokrótce przeanalizujmy możliwości realizacji połączenia SKW z muzeum.

Naturalnym siÄ™ wydaje korytarz kolejowy z wykorzystaniem rozebranej bocznicy normalnotorowej do zakÅ‚adu wielkopiecowego. GdybyÅ›my mieli rok 1995, realizacja byÅ‚aby o wiele prostsza – nie byÅ‚o wiaduktu, tor wÄ…skotorowy byÅ‚ jeszcze widoczny na przejeździe kolejowym w ul. Targowej. W caÅ‚oÅ›ci istniaÅ‚a bocznica do Wielkiego Pieca. Niestety przy bocznicy miasto wydzieliÅ‚o i sprzedaÅ‚o dziaÅ‚ki pod kompleks garaży, których dojazd poÅ‚ożony jest w miejscu toru (obecnie współwÅ‚asność wÅ‚aÅ›cicieli wybudowanych piÄ™trowych garaży). Poziom wykonanego jest podwyższony wzglÄ™dem mostku (z charakterystycznÄ… datÄ… 1955 R. na czole żelbetowej pÅ‚yty) nad chodnikiem prowadzÄ…cym do ul. Rogowskiego. Miejsce ilustruje zdjÄ™cie:

Lub poniższy fragment Google Street View.

Problemem pozostaje przejÅ›cie w wÄ…skim pasie ulicy Spółdzielczej. Odtworzenie przebiegu dawnego torowiska do pierwotnej stacji poczÄ…tkowej Starachowice Wschodnie WÄ…skotorowe, tak jak to przedstawiono w artykule o “Wierzbnickiej wÄ…skotorówce”, wobec istniejÄ…cych sÅ‚upów sieci trakcyjnej oraz nastawni jest praktycznie niemożliwe.

Miasto Starachowice obecnie wykonuje przebudowę placu dworcowego. Wyspowy układ stanowisk będzie zmieniony i możliwe będzie przeprowadzenie w toru w sposób nieingerujący w nowe stanowiska autobusowe, ale też nie obejdzie się bez fragmentów przebudowy. Poniżej grafika jak będzie wkrótce wyglądał plac dworcowy.

Powyżej przedstawiono obecne uwarunkowania. A jakie są możliwe rozwiązania?

Jest ich kilka. To właśnie będzie musiało rozstrzygnąć studium wykonalności. Poniżej warianty (realne, mniej realne, a nawet absurdalne).

Wariant 1 “kolejowy”. Odbudowa toru od obecnego kozÅ‚a oporowego pod wiaduktem prosto, w sÄ…siedztwie toru normalnego przed nastawniÄ… stacji Starachowice Wschodnie. NastÄ™pnie wprowadzenie w tor nr 3 przy peronie 1 w formie tzw splotu. RozwiÄ…zanie funkcjonowania toru wÄ…skiego i normalnego wystÄ™puje w Polsce (foto). Ewenementem byÅ‚oby to, że byÅ‚oby “pod drutem” czyli na torze zelektryfikowanym. NastÄ™pnie, już za peronem 1 stacji tor “odbiÅ‚by” na Å›lad dawnej bocznicy aż do bramy w ogrodzeniu Muzeum Przyrody i Techniki.
Wariant bardzo trudny i drogi do realizacji. Uzgodnienia z PKP / PLK, zgody ministerialne, odstÄ™pstwa, przebudowa urzÄ…dzeÅ„ stacyjnych. Wykup terenu przed górnym poziomem garaży (albo wykup i wyburzenie choćby piÄ™tra garaży). Możliwe byÅ‚oby poprowadzenie toru na peronie 1 w celu wyeliminowania splotu i stworzenie nowego “przedperonu” do obsÅ‚ugi SKW , co nie zmienia faktu uzgodnieÅ„ z PKP.

Wariant 2 “wÄ…skotorowy”. PoczÄ…tek odbudowy podobny do powyższego: odbudowa toru od obecnego kozÅ‚a oporowego pod wiaduktem prosto, w sÄ…siedztwie toru normalnego przed nastawniÄ…. NastÄ™pnie Å›ladem pierwotnego poÅ‚ożenia SKW na plac przed dworcem. W rejonie skrzyżowania Kolejowa / Dworcowa odgiÄ™cie w kierunku nieistniejÄ…cej bocznicy w kierunku muzeum.
Obecnie na poÅ‚udnie od zabudowaÅ„ po poÅ‚udniowej stronie Kolejowej realizowany jest parking, a docelowo po poÅ‚udniowej stronie ul. Spółdzielczej ulica byÅ‚aby przedÅ‚użona w rejon nastawni. Odcinek tzw. NowoSpółdzielczej jest od wielu lat oznaczany w dokumentach planistycznych. Przebieg drogi ma na celu obniżenie kategorii ulicy Spółdzielczej w najbliższej okolicy starachowickiej (wierzbnickiej) starówki, w rejonie Krótkiej i KrÄ™tej. Realizacja toru dawnym Å›ladem w tej ulicy musiaÅ‚aby siÄ™ najprawdopodobniej odbyć kosztem miejsc postojowych dla samochodów po jednej ze stron ulicy. Dodatkowe miejsca postojowe sÄ… zaplanowane w celu obsÅ‚użenia “starego miasta”. W efekcie należaÅ‚oby realizować “zabrane” tu parkingi w innych miejscach. W tym wariancie należaÅ‚oby zlikwidować istniejÄ…cÄ… dziÅ› i pozostawionÄ… w projekcie przebudowy placu zatokÄ™ autobusowÄ… w kierunku wschodnim. W rejonie wjazdu (przed dworcem) oraz wyjazdu ze stanowisk autobusowych musiaÅ‚yby funkcjonować przejazdy wÄ…skotorowe. Natomiast na przeciwko marketu Biedronka (dawniej kino Robotnik) tor przebiegaÅ‚by przez teren zielony. W rejonie garaży – problem opisany w wariancie nr 1.

Wariant 3 “miejski”. Spod wiaduktu tor siÄ™ odgina na oÅ› ulicy Spółdzielczej, przecinajÄ…c ul. TargowÄ…. Åšrodkiem Spółdzielczej w formie ulicznego torowiska tramwajowego przebiegaÅ‚by aż do placu dworcowego. Wskazanym byÅ‚aby wczeÅ›niejsza lub równoczesna realizacja tzw. NowoSpóldzielczej (opisana w pkt. 2), która spowodowaÅ‚aby, że ulica Spółdzielcza byÅ‚aby praktycznie drogÄ… dojazdowÄ…. PomiÄ™dzy KrÄ™tÄ… a KrótkÄ… byÅ‚by przystanek “Rynek” co uatrakcyjniÅ‚oby trasÄ™. Za placem dworcowym tor byÅ‚by kontynuowany po poÅ‚udniowej stronie ul. Kolejowej, ale nie Å›ladem bocznicy, tylko jak najbliżej chodnika (z uwzglÄ™dnieniem zaplanowanej Å›cieżki rowerowej). Dopiero w okolicy przystanku po poÅ‚udniowej stronie ul. MarszaÅ‚ka PiÅ‚sudskiego (pomiÄ™dzy ulicami Cyrkowicza i Wigury), odgięłaby siÄ™ w kierunku muzealnej bramy (omijajÄ…c garażowisko i mostek na dawnej bocznicy).
Wariant ten wydaje się być najbardziej realny, aczkolwiek docelowe rozwiązanie może być wariacją trzech wariantów oraz zawierać inne pomysły. Forma trasowania torowiska ulicą jest spotykana, zarówno na wąskim jak i normalnym torze.

Poniżej kilka przykładów funkcjonowania torowiska w ulicy.

Film “okiem maszynisty ” (CabView) z pociÄ…gu Kolei Retyckiej (Rhätische Bahn) na trasie Tirano – Sankt Moritz. UjÄ™cia pokazujÄ…ce przejazd ulicami przedmieÅ›ciami Tirano (czas trwania filmu): 4:15 – 6:17, przez most w Campocologno: 10:18 – 10:35 oraz miejscowość Le Prese: 27:40 – 30:10.

Film “okiem maszynisty ” (CabView) z pociÄ…gu Kolei Retyckiej (Rhätische Bahn) na trasie Arosa – Chur. UjÄ™cia pokazujÄ…ce przejazd ulicami Chur: 53:22 – 59:32.

PodsumowujÄ…c:
PoÅ‚Ä…czenie Starachowickiej Kolei WÄ…skotorowej z Muzeum Przyrody i Techniki, nie jest czymÅ› technicznie niemożliwym, nawet jak na starachowickie realia. Wariant “miejski” mógÅ‚by być wykonany przy okazji innych miejsko-powiatowych inwestycji wprowadzajÄ…cych uspokojenie ruchu i dodatkowe miejsca postojowe w okolicach starachowickiego Rynku. Nie ma mowy o natychmiastowej realizacji, ważniejsze jest bieżące funkcjonowanie, remonty i poÅ‚Ä…czenie odcinków. Natomiast wskazane byÅ‚oby zacząć wykonywać dokumentacje techniczne, choćby w celu zdobywania odpowiednich funduszy zewnÄ™trznych.

W dzisiejszych czasach turystyka stanowi coraz większe znaczenie w gospodarce krajowej i lokalnej. Przedłużenie wąskotorówki do dawnego zakładu wielkopiecowego byłoby dodatkową muzealną atrakcją i promocją miasta oraz powiatu.

Dlatego, mieszkaÅ„ców Starachowic, którzy siÄ™ jeszcze wahajÄ… na co gÅ‚osować w Budżecie Obywatelskim w 2022 roku, bardzo prosimy na oddanie gÅ‚osu na projekt KolejkÄ… wÄ…skotorowÄ… z Wielkiego Pieca do Iłży – koncepcja i studium wykonalnoÅ›ci. Termin gÅ‚osowania internetowego 6 – 12 wrzeÅ›nia, a stacjonarnego w budynku UrzÄ™du Miasta 13 – 17 wrzeÅ›nia. Szczegóły na stronie Budżetu Obywatelskiego.

DZIĘKUJEMY!